Του Ιατρού–Ορθοπεδικού Θεοδοσίου Κουκουμπή
Τα ατυχήματα στο βουνό δεν είναι συχνά, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Είναι δυνατόν όμως να αποβούν μοιραία για τον τραυματία. Για το λόγο αυτό πρέπει όλοι όσοι πηγαίνουν στο βουνό να γνωρίζουν τις πρώτες βοήθειες που θα προσφέρουν στον τραυματία μέχρι να μεταφερθεί σε κατάλληλο Ιατρικό Κέντρο και που ίσως αυτές του σώσουν τη ζωή.
Κάθε μέρος του σώματος που έχει τραυματιστεί, απαιτεί διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης. Επειδή ταυτόχρονα μπορεί να συνυπάρχει και πληγή, θα περιγραφεί πρώτα η αντιμετώπιση της πληγής σε όποιο μέρος του σώματος και ευρίσκεται και μετά η ακινητοποίησή του. Αυτό που έχει μεγάλη σημασία στην περιποίηση της πληγής, είναι ο καλός καθαρισμός. Αλλά προσοχή: όχι με οινόπνευμα ή ιώδιο μέσα στην πληγή, γιατί είναι καυστικές ουσίες και προκαλούν βλάβες.
Ο καθαρισμός θα γίνει με φυσιολογικό ορό, οξυζενέ ή στην ανάγκη αν δεν υπάρχουν, καθαρό νερό με πίεση. Μεγαλύτερη σημασία έχει να μην υπάρχουν ξένα σώματα στην πληγή, όπως χώματα, πετραδάκια ή χόρτα. Μετά η πληγή πρέπει να καλυφθεί με μια καθαρή γάζα. Εάν υπάρχει Betadine, μπορεί να εφαρμοστεί στην πληγή.
Υποψία κατάγματος οστού θα θέσει η ύπαρξη πόνου,οιδήματος, παραμόρφωσης ή και τριγμού κατά την κίνηση στην εστία του τραυματισμού, οπότε θα πρέπει να ακινητοποιηθεί. Εξετάζοντας τα άκρα, θα περιγραφεί πώς θα ακινητοποιηθούν με τον κατά το δυνατόν απλούστερο τρόπο.
Κακώσεις δακτύλων, αντιμετωπίζονται με επίδεση με το διπλανό δάκτυλο με “λευκοπλάστ”, όχι όμως σφικτά για να μην εμποδίζεται η κυκλοφορία του αίματος.
Τραυματισμοί στην άκρα χείρα, αντιμετωπίζονται με βαμβάκι ανάμεσα στα δάκτυλα και γύρω από το χέρι και μετά ελαστικό επίδεσμο. Τα δάχτυλα στην περίπτωση αυτή είναι χαλαρά και όχι τεντωμένα.
Ο καρπός ακινητοποιείται πρόχειρα σε ευθεία με δύο ξύλα. Στις κακώσεις του αντιβραχίου πρέπει να ακινητοποιηθεί όλο το χέρι με ένα μεγάλο τριγωνικό επίδεσμο. Σε κατάγματα μακρών οστών, όπως το αντιβράχιο και η κνήμη, απαιτείται ακινητοποίηση μίας άρθρωσης πριν και μετά του οστού.
Στον τραυματισμό του αγκώνα, βραχιόνιου και ώμου, στον τριγωνικό επίδεσμο, προστίθεται και ένας επιπλέον που ακινητοποιεί το χέρι στον κορμό.
Οι τραυματισμοί των κάτω άκρων είναι οι περισσότερο συχνοί, στο σύνολο των τραυματισμών. Πρώτη από πλευράς συχνότητας γενικών κακώσεων έρχεται η ποδοκνημική. Η ποδοκνημική χρειάζεται ακινητοποίηση με ειδικούς συρμάτινους νάρθηκες ή φουσκωτούς που υπάρχουν στο εμπόριο και είναι ελαφροί και εύκολοι στη μεταφορά. Η κνήμη χρειάζεται τον ίδιο νάρθηκα αλλά μεγαλύτερου μήκους.
Το γόνατο και ιδίως ο μηρός χρειάζονται τον ειδικό νάρθηκα Thomas. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει, μπορεί να ακινητοποιηθεί πρόχειρα δεμένο με το άλλο πόδι και την λεκάνη, αφού όμως πρώτα τοποθετηθούν μαλακά υλικά όπως ύφασμα, ανάμεσα από το πόδι και τα ξύλα για να μην τραυματιστούν από την επίδεση διάφορα νεύρα.
Τα εξαρθρήματα είναι πολύ δύσκολο να αναταχθούν και απαιτούν ειδικές γνώσεις και εμπειρία, οπότε απαιτείται μόνο ακινητοποίηση στη θέση που βρίσκονται και γρήγορη μεταφορά στο νοσοκομείο.
Σε κακώσεις σπονδυλικής στήλης απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην ακινητοποίηση και μεταφορά του τραυματία, επειδή υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού του νωτιαίου μυελού, με επακόλουθο αναπηρία ή και θάνατο ακόμα από λανθασμένο τρόπο μεταφοράς.
Κλινικά σημεία που θα θέσουν την υποψία κατάγματος είναι:
- Ωχρότητα
- Ιδρώτας κρύος στο μέτωπο
- Ταχύς και ασθενικός σφυγμός
- Ταχύπνοια
- Ζάλη – σύγχυση
- Δίψα
- Ολιγοουρία
Πρέπει να τοποθετηθεί αμέσως, εάν είναι δυνατόν, ένας ορός και να μεταφερθεί ο τραυματίας επειγόντως σε νοσοκομείο. Εάν η αιμορραγία είναι εξωτερική πρέπει επιπλέον:
- να πιεσθεί με πίεση η πληγή
- να ανυψωθεί το άκρο από το οποίο προέρχεται η αιμορραγία και
- να πιεσθεί το κεντρικό στέλεχος της αρτηρίας που αιμορραγεί, στη βάση του άκρου. Η πίεση αυτή γίνεται ή με δάκτυλο ή με επίδεση κυκλοτερώς με ταινία πλάτους τουλάχιστον 5cm (λεπτές ταινίες προκαλούν μεγάλες βλάβες από την πίεση).
Τραυματισμοί στον Θώρακα πρέπει να καλύπτονται με καθαρή γάζα και, αν συνυπάρχει δύσπνοια ή και κυάνωση (ένδειξη τραυματισμού του πνεύμονα), η μεταφορά θα γίνει με τον τραυματία ανασηκωμένο.
Τέλος και οι τραυματισμοί στο κεφάλι μπορούν να αποδειχθούν επικίνδυνοι, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή όχι ανοιχτού τραύματος, επειδή μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στον εγκέφαλο.
Κλινικά σημεία κρανιοεγκεφαλικής βλάβης αποτελούν:
- Απώλεια συνειδήσεως (αναισθησία)
- Αμνησία
- Πονοκέφαλος
- Ζάλη–σύγχυση
Εκτός από τις κακώσεις, ο άνθρωπος είναι εκτεθειμένος και στις φυσικές συνθήκες του περιβάλλοντος και έτσι μπορεί να πάθει υποθερμία ή, το αντίθετο, θερμοπληξία.
Στη θερμοπληξία υπάρχει:
- έντονα κόκκινο πρόσωπο
- ξηρό δέρμα
- απουσία ιδρώτα
- μεγάλη θερμοκρασία
- ναυτία
- αδυναμία
- αναισθησία
- θάνατος
Πρέπει να τοποθετηθεί το άτομο σε μέρος με σκιά και να τοποθετηθούν κρύα επιθέματα ή και να κάνει μπάνιο ακόμα. Επίσης βοηθά το έντονο μασάζ στα πόδια για πρόληψη λίμνασης του αίματος και ταυτόχρονης μεγαλύτερης απώλειας θερμότητας.
Τα δήγματα από φίδια είναι επικίνδυνα μόνο από την οχιά (στην Ελλάδα). Παρ’ όλα αυτά επειδή λίγοι μπορούν να τα ξεχωρίσουν, οι αρχές αντιμετώπισης πρέπει να είναι ίδιες και να περιλαμβάνουν:
- ακινησία (εάν το δήγμα είναι στο πόδι, το άτομο πρέπει να μεταφερθεί από άλλους)
- τοποθέτηση του άκρου κάτω από το επίπεδο της καρδιάς
- παυσίπονα εάν υπάρχει πόνος
Εάν το άκρο που δέχτηκε το δήγμα αρχίζει να πρήζεται, τοποθετείται φαρδύς ιμάντας (4-5cm) κεντρικά (προς την καρδιά δηλαδή). Η επίδεση πρέπει να εφαρμοστεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπεται η άρδευση του άκρου με αίμα. Εάν το πρήξιμο περιφερικά αυξάνεται, πρέπει να χαλαρώσει λίγο η επίδεση, αλλά όχι να αφαιρεθεί.
Πρέπει να αποφεύγεται το σκίσιμο του δέρματος όπως και το ρούφηγμα του αίματος για αφαίρεση του δηλητηρίου, επειδή και δεν προσφέρει τίποτε και θα μπορούσε να προκαλέσει ζημιά. Εάν είναι διαθέσιμη, μπορεί να χορηγηθεί ενέσιμη κορτιζόνη.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι ανωτέρω τρόποι αντιμετώπισης των ατυχημάτων που περιγράφηκαν, αποτελούν μόνο τις πρώτες βοήθειες που θα προσφερθούν σε ένα τραυματία. Όταν ο τραυματίας φτάσει στο κατάλληλό κέντρο, πρέπει οπωσδήποτε να εξεταστεί από γιατρό, έστω και εάν έχουν παρέλθει εν τω μεταξύ τα αρχικά συμπτώματα.